Deze political song heeft niets te maken met mijn jeugd of een andere fase van mijn politieke bewustwording. Hij is (indirect) te danken aan de Top 2000 à gogo, al sinds 2002 de muzikale opwarmer naar de jaarwisseling.
Vergeet de suffe quiz met de hand van de presentator, de barvrouw die onverbiddelijk de punten telt en de uitslag waarover niet gecorrespondeerd mag worden. Vergeet ook Matthijs van Nieuwkerks dweperige aanbidding van ‘popprofessor’ Leo Blokhuis en zijn lesjes in de ‘hogeschool van de muziek’ (alhoewel er regelmatig toch iets moois en boeiends voorbij komt).
Mij gaat het om de prachtige filmpjes op locatie van bijna vergeten artiesten, die ooit beroemd en succesvol waren. Allereerst omdat het de nieuwsgierigheid bevredigt die ik ongetwijfeld met velen deel te weten hoe iemand die je van oude beelden kent er nu uitziet, hoe hij of zij nu leeft. Maar nog belangrijker is dat het vaak een kennismaking betekent met een artiest en muziek waarvan ik had gewild dat ik die eerder had gekend. Zo was ik een paar jaar terug diep onder de indruk van het portret van Janis Ian. Een mooie, kwetsbare vrouw met inmiddels een indrukwekkende bos grijs haar, die mij raakte met ogenschijnlijk eenvoudige akkoorden op haar gitaar in combinatie met een krachtige zangstem.
Zij vertelde over haar leven dat persoonlijk en financieel bepaald niet makkelijk was geweest. Centraal stond het lied dat de doorbraak van Ian betekende, At seventeen, over het leed van een 17-jarig meisje dat niet gezien wordt, over merkwaardige sociale normen en wat het is om volwassen te worden:
I learned the truth at seventeen
That love was meant for beauty queens
And high school girls with clear skinned smiles
Who married young and then retired
Het is mij overigens een raadsel, zoals ook mag blijken uit de beelden hieronder, hoe Ian zichzelf als een ‘uckly duckling girl’ kon beschrijven. Sfeer en tekst van het lied bleken voor heel veel mensen herkenbaar en At Seventeen haalde dan ook de koppositie in de Amerikaanse hitlijsten.
Zo was mijn interesse voor Janis Ian gewekt en ik leerde andere prachtige nummers kennen, zoals ‘In the Winter’, ‘Between the Lines’, ‘She Must Be Beautiful’ en ‘Lovers’ Lullaby’. Pas later kwam ik erachter dat de eigenlijke doorbraak al eerder dan haar zeventiende had plaatsgevonden. Mogelijk gestimuleerd door haar activistische ouders, schrijft een nog erg jonge Janis ‘Society’s Child’, over een relatie tussen een blank meisje en een zwarte jongen, die door de omgeving van het meisje niet wordt goedgekeurd en uiteindelijk verbroken. Tussen 1965 en 1967 wordt het verschillende keren uitgebracht – een aantal platenmaatschappijen durft zich er niet aan te wagen – waarbij het mede met dank aan Leonard Bernstein in het laatste jaar uiteindelijk nationale bekendheid krijgt.
Ian krijgt meteen ook met de keerzijde te maken: zij wordt bedreigd, krijgt nare brieven en wordt uitgejouwd bij optredens. Ook zijn er radiostations die Society’s Child niet willen draaien (of als ze het wel doen daar achteraf moeilijkheden mee krijgen). Maar de kracht van het lied overwon deze bekrompenheid:
Now I could understand your tears and your shame,
She called you “boy” instead of your name.
When she wouldn’t let you inside,
When she turned and said
“But honey, he’s not our kind.”She says I can’t see you any more, baby,
Can’t see you anymore.
In een live uitvoering uit 1967, toen Janis Ian 16 jaar was: