Dinsdagavond was ik in Almere te gast bij een debat van Milieudefensie over het IJmeer en de Schaalsprong Almere. Al een aantal maanden voert de milieuorganisatie actie om bouwen in het IJmeer en de aanleg van een IJmeerverbinding tegen te houden. Telkens mochten twee politici van dezelfde partij (PvdA, CDA en GroenLinks), maar van verschillende kanten van het water de degens kruisen. Een leuke opzet, die ook slaagde omdat een ieder – onder wie mijn CDA-collega Cornelis van Diest – zich vrij voelden hun eigen standpunten te uiten, ook waar dat stevig tegen de eigen partijgenoot inging.
Mij was met name een rol toegedicht bij het onderdeel bereikbaarheid en de al dan niet aanwezige noodzaak om een IJmeerverbinding aan te leggen tussen Almere en Amsterdam (Centrum? ZuidAs?). Maar voor we daar aan toe waren had ik me al verbaasd over een aantal merkwaardige argumenten die rondom het IJmeer steeds weer de kop op steken. Allereerst is daar de koppeling die gelegd wordt tussen buitendijks bouwen en het ontwikkelen van Almere tot een complete stad. Volgens mij betekent een complete stad dat je een mooie balans hebt in verschillende bevolkingsgroepen, in typen woningbouw en een breed scala aan sociale/economische/culturele voorzieningen. Vervolgens is de keus waar en hoe je dat gaat realiseren. Maar de stad is niet pas compleet als er drijvende woningen of woningen op palen in het IJmeer zijn gebouwd. Het tweede – meteen de link met het thema bereikbaarheid – is dat er een soort logica van de onvermijdelijkheid wordt voorgespiegeld, die ongeveer als volgt gaat: 1. de ecologische verbetering van het IJmeer is keihard nodig, maar 2. dat kost zeker een half miljard en dat dat hebben we niet zomaar, dus 3. moeten we ‘rode’ kostendragers zien te vinden, lees woningen buitendijks, wat leidt tot 4. de noodzaak om die nieuwe woningen te ontsluiten via een IJmeerverbinding naar Amsterdam (en 5. als die er toch ligt dan niet alleen OV maar ook meteen een weg). Waarbij ik mijn eigen vrees nog maar even weglaat dat (na)bij nieuwe infrastructuur vaak vanzelf meer verstedelijking ontstaat.
De discussie over de bereikbaarheid spitste zich vooral toe op de IJmeerverbinding. Hoewel ik het volkomen terecht vind dat Almere grote nadruk legt op de bereikbaarheid (die de afgelopen jaren, zeker ook wat betreft OV verwaarloosd is), ben ik niet overtuigd van de absolute noodzaak van de IJmeerverbinding die van alle kanten werd bepleit. Allereerst denk ik dat Almere zich wat minder eenzijdig alleen op het westen (regio Amsterdam) zou moeten richten; met meer ontwikkeling aan de oostkant komen ook Amersfoort en Utrecht en daarmee de Stichtse Lijn in beeld. Ten tweede valt er nog veel meer te halen uit de bestaande verbinding via de Hollandse Brug, met slimme aanpassingen, keersporen en zoveel mogelijk verdubbeling van het spoor. Bovendien moet tegelijk met meer woningen ook worden ingezet op meer arbeidsplaatsen, zodat niet iedereen meer de trein of de auto in hoeft richting de grote drukte. Pas als die mogelijkheden benut zijn, komt een IJmeerverbinding mogelijk aan de orde… en dan alleen in de vorm van een tunnel!