Van de VVD had ik het verwacht gezien de jarenlange tirades tegen overbodige regels en bestuurlijke spaghetti. Zoals het programma kernachtig verwoordt:
Ministers, gedeputeerden, wethouders en burgemeesters rennen van het ene overleg naar het andere en komen bij al die vergaderingen zeer dikwijls steeds dezelfde personen tegen. Nodig is een radicale vermindering van de bestuursdichtheid op alle niveaus: minstens een kwart kan eraf!
Verder kiest de VVD voor één Randstadautoriteit in plaats van de huidige vier provincies en moet er fors in het takenpakket worden gesnoeid. Wat betreft de VVD houdt de provincie zich alleen bezig met ruimtelijke ordening, verkeer en milieu. Je kunt het ermee oneens zijn – dat ben ik ook – maar het is wel een helder verhaal.
Opmerkelijk is dat ook de PvdA zijn heil zozeer zoekt in minder regels en inkrimping van het openbaar bestuur om te bezuinigen. Het toverwoord ‘doelmatigheid’ wordt weer eens uit de hoge hoed getoverd om € 2,2 miljard te bezuinigen op de rijksoverheid. Maar ook provincies en waterschappen mogen € 1,4 miljard ophoesten. Want de PvdA heeft dezelfde bestuurlijke drukte ontdekt als de VVD en dus moet er flink gesnoeid worden. Hoe gaan we dat doen?
Het middenbestuur gaat zich beperken tot zijn kerntaak: het zoeken van consensus tussen gemeenten in het uitvoeren van rijkstaken. Dat kan met minder politici en minder ambtenaren dan nu bij de provincie actief zijn.
Ik neem aan dat de PvdA weet dat ondermeer dankzij Klaas de Vries (toen op Binnenlandse Zaken) het aantal provinciale politici per maart 2007 sowieso flink gereduceerd wordt? Bijvoorbeeld in Noord-Holland van 83 (inderdaad veel te veel) naar 55! Bovendien zou ik erg benieuwd zijn of de Statenfractie van de PvdA zonder blikken of blozen zou pleiten voor nog minder ambtenaren in Noord-Holland. Daarnaast heb ik geen flauw idee wat ik straks als Statenlid dan nog aan het doen ben: zijn er ook nog inhoudelijke taken, beleidsterreinen die onder de provincie (of welk ander middenbestuur dan ook) vallen?
Gemeenten blijven in het hele verhaal overigens ongemoeid; sterker nog, ze krijgen meer vrijheid en meer taken indien gewenst. Hoewel ik niet per se op de PvdA had gerekend als hoeder van het erfgoed van Thorbecke is het toch wel opmerkelijk om te lezen dat Rijk en gemeenten worden gezien als de ‘pijlers van het binnenlands bestuur’. Van de vier lagen die de PvdA ziet tussen gemeenten en Rijk – landsdelen, regio’s, waterschappen, provincies – moeten er twee verdwijnen. Eén is alvast ingevuld: weg met de waterschappen. Verder mogen provincies en gemeenten samen gaan uitzoeken hoe het nieuwe afgeslankte middenbestuur vorm gaat krijgen. Wel een beetje snel, want als dat ‘regionale maatwerk’ er niet binnen een jaar komt, dan ‘komt de landelijke overheid zelf met een plan’.
Nou ja, ik vind best dat het openbaar bestuur in Nederland aan vernieuwing toe is, maar zowel de VVD als de PvdA zijn tamelijk ongericht aan het schieten op een paar onderdelen ervan. Als ik het zo lees vooral ook omdat er nog wat miljarden bezuinigingen gevonden moeten worden, niet uit een weldoordachte visie. Gemiste kans!
NAGEKOMEN: Ook mijn eigen partij lijdt helaas aan dezelfde kortzichtigheid. In een voor de rest volgens mij prima programma – diagonaal gelezen – moet ook hier bijna € 3 miljard gevonden worden door vereenvoudiging (?) van het openbaar bestuur en terugdringen van de bureaucratie. De rol van de provinciale bestuurslaag wordt ‘onderzocht’ met als doel hervorming of afschaffing…