Auteur: Harmen Binnema

Afgelopen donderdag mocht ik op het Festival der Bestuurskunde een workshop organiseren over lokale en regionale politiek in de schijnwerpers. Van de vele deed ik dit met de pet op van bestuurslid van de NKWP, de beroepsvereniging van politicologen, omdat we deze workshop mede mogelijk hadden gemaakt (inhoudelijk en financieel). Aan het debat namen deel voormalig Helders burgemeester Stefan Hulman, oud-gedeputeerde Ton Hooijmaijers, en Kustaw Bessems, politiek redacteur van De Pers.

Ik ga geen poging doen tot samenvatting van de discussie, die ruim een uur geanimeerd verliep, met twee beschadigde maar zelfverzekerde (ex)bestuurders en een bedachtzame, scherpzinnige journalist. Wel een viertal observaties die voor mij de aanleiding voor het bedenken van deze workshop waren en die ook tijdens het Festival terugkwamen:

1. Lokale en regionale politiek wordt meer en meer ontdekt door landelijke media. Er lijken verschillende oorzaken. Het aantal regionale kranten (en bijbehorende journalisten) is flink gedaald – zie bijvoorbeeld de overname door het AD van veel van dit soort kranten. Onder invloed van programma’s als Hart van Nederland is nieuws ‘om de hoek’ steeds nadrukkelijker in beeld. Nadeel is dat daardoor de specifieke situatie slecht bekend is, wat leidt tot slordige berichtgeving.
2. Op lokaal niveau zijn voormalige landelijke politici actief, die hun oude kanalen blijven gebruiken om aandacht te vragen voor hun gemeente (bijv. Leers in Maastricht, Jorritsma en Duivesteijn in Almere of Cohen in Amsterdam). Soms worden plaatselijke ontwikkelingen ook gezien als een afspiegeling van grotere thema’s, denk aan de lijn-Marcouch tegenover de lijn-Baadoud of de verkiezingsresultaten van de PVV in Den Haag en Almere.
3. Veel politici vinden het lastig om te gaan met plotselinge grote aandacht van de media voor hun gemeente of provincie. Zij zijn de berichtgeving, waarin veelal incidenten worden uitvergroot en  relletjes aangezet (Culemborg!) niet gewend en kunnen daar moeilijk mee omgaan. Velen beklagen zich over het eenzijdige beeld, met gebrek aan hoor en wederhoor. Niet voor niets gaan ook steeds meer wethouders en gedeputeerden op mediatraining.
4. Als deze trend zich doorzet, kan dat voor politieke partijen aanleiding zijn het selectiebeleid te herzien of voor potentiële bestuurders hier nog eens een nachtje extra over te slapen. Wie hier pessimistisch naar kijkt, vreest risicomijdende, voorzichtige bestuurders en het einde van de grote idealen en gedurfde projecten. Een wat optimistischere visie houdt in dat politici juist steeds beter gebruik weten te maken van de media  (inclusief GeenStijl en andere weblogs) en daarmee juist meer kwaliteit aan de lokale en regionale democratie kunnen geven.

Twee termen gingen in het afgelopen weekend regelmatig door mijn hoofd: ‘met de kennis van nu’ en ‘efficiënt’. Als ik mij niet vergis, was het Marianne Thieme die in het nachtelijke debat als eerste aan de premier vroeg over welke (nieuwe) kennis hij het nu had. Het Parool hekelde op de voorpagina zowel de regering als het Amsterdamse college van B&W, die beide met de kennis van nu een andere keuze zouden hebben gemaakt. Max Pam wijdde zijn Buitenhofcolumn aan de kennis van toen en de wetenschap van nu en vanochtend startte Femke Halsema een prijsvraag met de kennis van nu als slagzin.

Los van het feit dat de zogenaamde kennis van nu misbruikt wordt om weg te lopen voor verantwoordelijkheid, valt mij op dat meestal wordt bedoeld: met de inzichten van nu, of met de politieke verhoudingen van nu. Het gaat immers minstens zo vaak om het anders wegen of interpreteren van informatie als om de feitelijke afwezigheid van informatie (die later wel boven water is gekomen). Als het al om kennis gaat, dan gaat het om onvoldoende kennis van de gevolgen die een besluit zou kunnen hebben.

Efficiënt kwam naar voren bij het geslaagde bezoek dat we met De Toekomst aflegden aan de Eerste Kamer. Fractievoorzitter en gastheer Tof Thissen presenteerde dit als een belangrijk én verrassend antwoord van GroenLinks op de bezuinigingen die alle overheden de komende tijd te wachten staan. Simon Otjes schreef een mooie samenvatting van Tofs betoog en de discussie die erop volgde.

Ik merk een vergelijkbaar dubbel gevoel. Aan de ene kant vind ik het spannend om efficiëntie op een GroenLinkse manier in te vullen (die bijvoorbeeld ook aansluit bij de ideeën van Jos van der Lans). Aan de andere kant maak ik me zorgen over de verkeerde richting die het debat in kan slaan als het door anderen wordt overgenomen die bij efficiëntie vooral denken aan minder staat en meer markt. Wat dat betreft dreigt hetzelfde gevaar als toen GroenLinks zich voorzichtig op het liberale pad begaf. Overigens bepaald geen reden om het idee van efficiëntie weer te laten vallen: wij zijn geen partij van bange mensen…